Het Brussels Gewest liet ter voorbereiding van een beleidskader onderzoek uitvoeren naar speedpedelecgebruikers. De speedpedelec is een relatief recent vervoersmiddel en er is nog heel weinig bekend over het gedrag van de gebruikers. Om het beleid zo goed mogelijk te kunnen bepalen was er een beter zicht nodig op wie de speedpedelec gebruikt. Hiervoor werd een online enquête bij Belgische gebruikers van een speedpedelec uitgevoerd. De enquête werd vergeleken met gegevens van andere onderzoeken en een literatuurstudie. De voorlopige conclusies:

• speed-pedelecgebruikers zijn voornamelijk mannen van gemiddeld 45 jaar en hoger opgeleid;
• De speed-pedelec wordt vooral gebruikt voor woon-werkverkeer. Om afstanden rond de 25km af te leggen;
• Er is een groot potentieel voor modal shift weg van de auto.

Wat betreft gedrag zijn er snelheidsverschillen t.o.v. de fiets maar ook t.o.v. de auto. Buiten de bebouwde kom geven de respondenten aan dat ze gemiddeld 40km/u rijden met de speedpedelec. Binnen de bebouwde kom passen ze hun snelheid aan naargelang de omstandigheden en liggen de gemiddelde snelheden volgens verschillende studies rond de 30km/u.

De speed-pedelecgebruiker gebruikt het liefst fietsinfrastructuur, omwille van de veiligheid en de doorstroming. Bij de meeste ongevallen ging het om speedpedelecgebruikers in combinatie met auto’s of taxi’s. Het risico op een ongeval en de impact bij een ongeval is groter voor de speedpedelecgebruiker dan voor e-bikegebruikers en gewone fietsers.

Projectomschrijving

Ondanks onderzoek door meerdere academische instellingen zijn er nog maar weinig studies verschenen die enkel betrekking hebben op speedpedelecs. Het aantal speedpedelecs groeit. Op 1 juni 2019 waren er in totaal 16.083 speed-pedelecs ingeschreven als “bromfiets klasse P” volgens de FOD Mobiliteit.  De verdeling per provincie:

• Antwerpen: 6.682
• Oost-Vlaanderen: 3.370
• Vlaams-Brabant: 2.706
• West-Vlaanderen: 1.484
• Limburg: 1.373
• Brussel: 165
• Waals-Brabant: 118
• Luik: 67
• Namen: 38
• Luxemburg: 15
• Henegouwen: 13

Om het Brusselse beleid rond speedpedelecs vorm te geven, was er nood aan meer informatie. Dankzij een online enquête kwam er een beter zicht op het profiel en het gedrag van speedpedelecgebruikers. De enquête leverde 160 volledige antwoorden op, wat een geldige staal is. De enquête werd tussen 08/02/2019 en 05/03/2019 verspreid via deze kanalen:

• Newsletter en sociale netwerken van Pro Velo, Gracq en Fietsersbond
• Facebookgroep “Speedpedelecs der Lage Landen”, die gebruikers van een speedpedelec in Nederland en België samenbrengt
• E-News van Leefmilieu Brussel voor de ondernemingen die verplicht zijn een bedrijfsvervoersplan op te stellen
• Facebookpagina van het Netwerk Duurzame Mobiliteit
• Facebookpagina Fietssnelweg F3 aka HST Route Leuven – Brussel

Het profiel van de speedpedelec-gebruiker

• In totaal vulden 85% mannen en 15% vrouwen de enquête in. Bijna de helft van de respondenten (47%) rijdt sinds minder dan één jaar met een speedpedelec, terwijl bijna 40% al 2 tot 5 jaar een speedpedelec gebruikt. De respondenten zijn gemiddeld 45 jaar oud. Dit komt ruwweg overeen met de officiële inschrijvingen op eigen naam: 80% mannen en 43% is tussen de 50 en 64 jaar.
• Meer dan 70% van de respondenten heeft een diploma van het hoger onderwijs (universitair: 36% of niet-universitair: 37%), 25% heeft een diploma secundair onderwijs en 3% basisonderwijs. 61% is werknemer (bediende) 13% management of vrij beroep, 8% arbeider.
• Waarom een speedpedelec? 63,7% van de respondenten om zo aan lichaamsbeweging te doen, 54,7% om tijd te winnen en 46,8% uit milieuoverwegingen.
• Voor heel wat respondenten is de speedpedelec vooral een doeltreffend middel om een langer traject af te leggen: ze leggen gemiddeld 25km af. De resultaten van de enquête worden bevestigd door verschillende andere studies:
  • Het potentieel van lichte elektrische voertuigen in Vlaanderen (Stevens G., Rotthier B., Roetynck A., Coosemans T., Cappelle J., 2017 – 69 speed-pedelecgebruikers): gemiddelde woon-werkafstand voor de gebruikers van een speed pedelec bedraagt 28,8 km
  • De grote fietsenquete (Agoria, VAB, Bike to Work en Janssen Pharmaceutica, 2017 – 70 speed-pedelegebruikers): 69% rijdt verder dan 21 km
  • Revolutie of risico? Een onderzoek naar het gebruik van de speed-pedelec (Ruben de Bruijne, 2016 – 115 speed-pedelecgebruikers): gemiddeld 21,1 km

Eén van de belangrijkste conclusies van de enquête is dat de speedpedelec een grote impact heeft op de modal shift weg van de auto. Eerst en vooral als we kijken naar het vervoersmiddel dat gebruikers voordien namen:

• 50,5% nam de auto
• 15,3% nam het openbaar vervoer
• 13,5% nam een fiets zonder elektrische ondersteuning
• 6,8% nam een elektrische fiets

En ten tweede verklaart 70,8% van de respondenten hun speedpedelec meer dan driemaal per week te gebruiken en bijna 90% ten minste eenmaal per week.

Andere enquêtes vermelden een nog grotere modal shift:

• De grote fietsenquête (Agoria, VAB, Bike to Work en Janssen Pharmaceutica, 2017): 92% van de respondenten aan de enquête die met een speedpedelec rijdt, verplaatste zich eerder met de auto in het kader van het woon-werkverkeer.
• Revolutie of risico? Een onderzoek naar het gebruik van de speed-pedelec (Ruben de Bruijne, 2016 – 115 speed-pedelecgebruikers): 66% nam voordien de auto en neemt nu gemiddeld 4 x per week speedpedelec.

Het gedrag van de speedpedelec-gebruiker

De respondenten geven aan gemiddeld 40km/u te rijden buiten de bebouwde kom. Binnen de bebouwde kom is er weinig verschil tussen de snelheden die worden gehaald op de grote verkeersassen (33km/u) en op lokale wegen (31km/u). Studies waarbij de speedpedelec-gebruikers via gps getraceerd werden geven iets lagere gemiddelde snelheden aan:

• Dutch Naturalistic cycling (2017, 46 speed-pedelecgebruikers): speedpedelecgebruikers rijden gemiddeld 30km/u
• The German Naturalistic Cycling Study (2017, 80 e-bikegebruikers en 10 speedpedelecgebruikers): speedpedelecgebruikers rijden gemiddeld 24km/u
• Belgian naturalistic cycling study (2017, 40 speed-pedelecgebruikers): de gemiddelde kruissnelheid van speedpedelecgebruikers is 37km/u

Er is een uitgesproken voorkeur voor afgescheiden of gemarkeerde fietsinfrastructuur (busstroken, fietssuggestiestroken, fietssnelwegen) voor veiligheidsredenen en doorstroming. Wat betreft het delen van de infrastructuur met andere weggebruikers is het gevoel dat men als speedpedelec-gebruiker een gevaar vormt voor de andere gebruikers niet sterk. Integendeel, speedpedelec-gebruikers voelen zich eerder in gevaar gebracht door het onvoorzienbaar gedrag van de andere gebruikers (34,7% van de antwoorden) en door de snelheid en/of de druk van het autoverkeer in een gedeelde infrastructuur (22,6%).

22,8% van de respondenten verklaarde al een ongeval te hebben gehad met een speedpedelec. Daarvan had 12,7% enkel blikschade en 10,1% ook lichamelijke verwondingen. 58% van de respondenten had bijna een ongeval. De meest voorkomende plaatsen van (bijna) ongevallen zijn op kruispunten (29,8%), de rijbaan (29,8%), en ook op afgescheiden fietspaden (31,9%).

• In 69,1% van de ongevallen en bijna ongevallen was een auto of taxi betrokken.
• In 14% van de gevallen ging het om een enkelzijdig ongeval
• Bij 5% was er een voetganger betrokken
• Bij 5% was er een fietser betrokken
• Bij 6% een ander vervoersmiddel.

De grote fietsenquête (Agoria, VAB, Bike to Work en Janssen Pharmaceutica, 2017) bevat gegevens waaruit we kunnen afleiden dat de gebruikers van een speedpedelec wel vaker het slachtoffer zouden kunnen zijn van een verkeersongeval (52% risico op een ongeval met een speedpedelec versus 46% met een e-bike en 33% met een gewone fiets) en dat deze ongevallen gemiddeld ernstiger zouden zijn dan ongevallen met gebruikers van een elektrische fiets of een klassieke fiets. Na een ongeval met een speedpedelec is 23% meer dan 1 week afwezig versus 14% met een e-bike en 10% met een gewone fiets.

Betrokken partijen

• Brussels Gewest: opdrachtgever
• TRIDÉE: onderzoekspartner
• Pro Velo: onderzoekspartner

Contact

• Isabelle Janssens, Brussel Mobiliteit, ijanssens@sprb.brussels
• Benedicte Swennen, TRIDÉE, benedicte@tridee.eu
• Cécile Rousselot, Pro Velo, c.rousselot@provelo.or

Deze kennisfiche kwam tot stand in samenwerking met Tridée.