De gemeente Bonheiden besliste de fiets een prominentere plaats te geven in het mobiliteitsbeleid. De gemeente kampte met fileproblemen en bijgevolg veel sluipverkeer door de woonstraten. De verkeersveiligheid kon niet meer gewaarborgd worden, voornamelijk in de buurt van scholen. De gemeente investeerde tegelijk in doorstroming van het gemotoriseerd verkeer op de hoofdassen, alsook in het inrichten van bepaalde woonstraten als fietsstraten en fietsontmoetingsplaatsen. Er ontstonden fietsstratenroutes: een betaalbaar alternatief voor landelijke gemeenten, zo oppert Bonheiden.

Projectomschrijving

De gemeente Bonheiden stelde in 2014 een fietsbeleidsplan op voor de gemeente. De fiets had slechts een bijrol in het mobiliteitsbeleid en daar moest verandering in komen. In 2014 toonden tellingen dat 12% van alle vervoersbewegingen in Bonheiden met de fiets gebeurden. Bonheiden zag meer fietspotentieel in zijn gemeente. Er waren gunstige demografische gegevens, weinig hoogteverschillen en korte fietsafstanden als compacte gemeente. Kortom, de omstandigheden waren ideaal om het fietsverkeer in de gemeente extra te promoten.

Mobiliteit en verkeersveiligheid vormden ook een prangend probleem in de gemeente. Er waren files met sluipverkeer tot gevolg. Het was tijd om in te zetten op de fiets als verplaatsingsmiddel. De auto kreeg eerst een volwaardige plaats, alvorens er op de voormalige sluipwegen opnieuw plaats kon gegeven worden aan de fietser.

Langste fietsstraat van Europa

De laatste 5 jaar is er een grondige omslag gemaakt richting fietsgebruik. Een belangrijk resultaat van dit fietsbeleid is het fietsstratennetwerk, zowel in de gemeente zelf als intergemeentelijk. Er liggen ongeveer 30 kilometer aaneensluitende fietsstraten in Bonheiden. Fietsstraten zijn door hun markering en bebording niet enkel gemakkelijk leesbaar voor de weggebruikers maar ze zijn ook betaalbaar voor kleinere en/of landelijke gemeenten. Deze routes zijn ideaal voor het woon-werk/school verkeer. De Zephyr route, de langste fietsstraat van Europa, maakt sinds 2016 deel uit van dit (inter)gemeentelijk netwerk. In slechts één week tijd werden alle nieuwe wegmarkeringen en nieuwe verkeersborden aangebracht. Het traject is 6,6 kilometer lang en loopt langs de Oude Putsebaan in Putte, langs de Oude Baan in Bonheiden (4,5 km), tot de Oude Putsebaan in Mechelen. Het kreeg de toepasselijke naam Zephyr, wat voor westenwind staat. Deze westenwind krijg je in de rug wanneer je van Mechelen richting Putte fietst.

Burgers screenen routes

Er was een breed voortraject met participatie van de burger. Eerst en vooral brachten de kindergemeenteraadsleden via de applicatie Moving Forward de routes van en naar school en de aandachtspunten in beeld. Deze applicatie werd ontwikkeld door IMOB van de Uhasselt i.s.m. VSV maar werd ondertussen vervangen door Route2school. De leerlingen legden op hun routes knelpunten vast en bouwden zo mee aan een schoolbereikbaarheidskaart. De gemeente richtte daarna een fietsgroep op van burgers die deze routes screenden en aanbevelingen overmaakte aan de mobiliteitsdienst. Vooraleer een woonstraat werd omgevormd tot een fietsstraat, vond er een bewonersvergadering plaats om na te gaan of er genoeg draagkracht was voor deze maatregel. Bij elke bewonersvergadering was minstens 83% het eens met de omvorming. Dit draagvlak zorgde mee voor sociale controle en helpt bij de handhaving van de specifieke wetgeving. Bewoners kunnen bv. een affiche ophangen om weggebruikers te vragen de regels te respecteren.

Bonheiden introduceert fietsvriendelijke straten

Wanneer woonstraten niet kunnen ingericht worden tot fietsstraten – door bijvoorbeeld hun inrichting – kunnen deze omgevormd worden naar fietsvriendelijke straten en kunnen deze zo de fietsstratenroutes verder aanvullen. Een fietsvriendelijke straat wordt aangeduid met een wit bord met de boodschap om als weggebruiker elkaar ruimte te geven. De snelheid is beperkt tot 30km/h. Autobestuurders mogen fietsers inhalen. Met aangepaste wegmarkeringen worden autobestuurders er wel op gewezen dat er veel fietsverkeer is in de desbetreffende straat. Zo worden er brede fietssuggestiestroken voorzien. Er wordt gevraagd geen auto’s te parkeren op fietssuggestiestroken en aan bewoners om deze vrij te houden van bladeren, ijs en sneeuw. Ondertussen hebben buurgemeenten, zoals Tremelo, het concept van een fietsvriendelijke straat overgenomen.

Parallel aan het inrichten van woonstraten als fietsstraten, is er een betere doorstromingen van het gemotoriseerd verkeer op de hoofdassen nodig. Ook daar moeten investeringen gebeuren. Op die manier is er minder sluipverkeer in de woonstraten en kan er opnieuw meer ruimte gegeven worden aan de fietser. Een belangrijke voorwaarde op de hoofdassen is dat er een evenwicht moet zijn tussen de leefbaarheid en de doorstroming van het verkeer. Zo wordt ter verbetering van de veiligheid van de actieve weggebruikers bijkomende verkeerslichten geplaatst. Daarnaast worden afslagstroken voor links afslaand verkeer aangelegd waardoor het achterkomend verkeer niet gehinderd wordt of worden hinderlijke afslagbewegingen weggenomen. Ook werden drukknoppen voor het aanvragen van groen voor de zachte weggebruiker weggenomen en vervangen door vaste programma’s met aftelklokken. Tenslotte werden verkeerslichten optimaal afgesteld en gekoppeld.

Initiatiefnemers

• Gemeente Bonheiden

Contact

Raf Bogaerts

• Dienst Mobiliteit
• 015/ 50 28 33
• raf.bogaerts@bonheiden.be

Locatie

Bonheiden

Betrokken partijen

Na de aanleg van de veilig fietsstraatroutes heeft het gemeentebestuur van Bonheiden voor alle lagere- en kleuterscholen op haar grondgebied een fietsregistratiesysteem aangekocht. Alle scholen (kleuter- en lager onderwijs) doen mee. Kinderen verdienen digitale munten als ze te voet of met de fiets naar school gaan. Via een betaalkaart kunnen ze die op de kermis uitgeven. Op deze manier worden schoolgaande kinderen gestimuleerd om de fiets te nemen naar school.

Langs de fietsstraatroute tussen Bonheiden centrum en de middelbare scholen in Sint-Katelijne-Waver is samen met de fietsende leerlingen de fietsontmoetingsplaats ‘de remblok’ ingericht. Dit project is in 2017 genomineerd voor de Vlaamse Verkeersveiligheidsprijs.

Doordat de burgers bij het proces worden betrokken bij het omvormen van woonstraten naar fietsstraten, is er steeds een breed draagvlak aanwezig voor deze fietsstratenroutes. De burgers zijn grotendeels al overtuigd vooraleer de effectieve inrichting van de fietsstraten wordt uitgevoerd.

Evaluatie

In 2018 werd Bonheiden verkozen tot fietsgemeente van Vlaanderen. Bonheiden heeft sinds hun fietsbeleidsplan veel vooruitgang geboekt. Zo kon er worden vastgesteld dat door volop in te zetten op alternatieve veilige routes voor de fietsers (fietsstratenroutes + fietsvriendelijke straten), sinds de laatste tellingen (2018) het autoverkeer met 50% gedaald is op deze routes en het fietsverkeer meer dan verdubbeld is.

Naast het aanleggen van fietsstraten en het verbeteren van de doorstroming van het gemotoriseerd verkeer op de hoofdassen, maakt ook het fietsregistratiesysteem deel uit van het fietsbeleid. Bij de lagere schoolkinderen werd er maar liefst een vervijfvoudiging in fietsgebruik vastgesteld. Op het einde van het schooljaar 2018-2019 – na bijna 3 jaar van ingebruikname van het fietsregistratiesysteem – hebben de leerlingen al meer dan 300.000 km met de fiets gereden. Dat zijn meer dan 86.000 verplaatsingen met de fiets of te voet en dat betekent dat er meer dan 58.000 kg CO2-uitstoot is bespaard.

Investering

Het leveren en plaatsen van een registratiesysteem voor fietsgebruik heeft € 57.281,40 incl. btw gekost, plus € 3.158,10 incl. btw voor het gebruik en onderhoud.