De dynamische verlichting van de fietssnelweg tussen Pelt en Hamont-Achel is een initiatief van de gemeente Pelt. De oude spoorwegroute ontvangt veel schoolgaand verkeer en was decennialang een donkere doorgang. De doelstelling was om mensen te motiveren ook in de winter de fiets te gebruiken. Bovendien bereidde de Provincie de opmaak van een groter verlichtingsplan voor, waar dit project perfect in paste als pilootproject.

Ook in Beveren kwam het initiatief van de gemeente. De focus lag niet op schoolgaand verkeer, maar op treinpendelaars: voor hen ontbrak een belangrijke verbinding tussen Zwijndrecht en het station in Beveren, en dus werd – eveneens in samenwerking met de Provincie – een plan opgesteld om de fietssnelweg F4 op dat stuk te vervolledigen. Hierbij werd uiteraard ook gedacht aan verlichting van het tracé.

Adaptieve fietsverlichting in Beveren: efficiënt en duurzaam

De gemeente Beveren wilde de fietssnelweg enkel oplichten wanneer nodig, namelijk wanneer er fietsers passeren. Het verlichtingsschema wordt bediend via een centrale afstandsbediening en brandt standaard op 20% van de volledige capaciteit vanaf het moment dat het begint te schemeren. Wanneer een fietser gedetecteerd wordt, springen de lantaarns een voor een op 100% van hun capaciteit. Elke paal is voorzien van een sensor. Over een afstand van 3km staan 92 lantaarns op 29m van elkaar. Het systeem voorziet een lichtpunthoogte van 5 meter – goedgekeurd door Infrabel (de fietssnelweg ligt langs de spoorweg) – en is uitgerust met een LED-armatuur met neutraal wit, wat 17% zuiniger is dan warm wit licht. De verlichting wordt geplaatst op 75 cm van de noordelijke rand van het fietspad. Het kostenplaatje bedroeg €524.325, waarvan 20% werd gedragen door de gemeente, en telkens 40% op rekening van het Vlaamse Gewest en de provincie Oost-Vlaanderen viel.

Verlichting met respect voor de natuur in Pelt

In Pelt werkte de mobiliteitsdienst, samen met het Agentschap Natuur en Bos en de Provincie Limburg, een oplossing uit met specifieke maatregelen, bijvoorbeeld door amberkleurige verlichting te gebruiken met aandacht voor skyglow. Er werd een verlichtingsregime opgesteld dat rekening houdt met de bestaande vleermuizencorridor: een volledige helderheid bij valavond en 50% helderheid tussen 23u30 en 6u. Daarnaast werd rekening gehouden met de hoogte van de verlichting om het strooilicht te minimaliseren. Het totale project kreeg financiële ondersteuning van €150.000 dat voor de helft werd gefinancierd door de provincie en voor de andere helft door het Departement MOW. De gemeente betaalde de overige €26.572 via trekkingsrechten.

Evaluatie

Elke partij heeft de problematiek grotendeels gelijkaardig aangepakt, met nuances. In Pelt heeft de maatregel duidelijk zijn werk gedaan: tellingen in 2018 registreerden aanzienlijke fietsersaantallen, op piekdagen werden zelfs 2000 fietsers per dag gemeten. Niet slecht voor een gemeente van 34 000 inwoners! In Beveren was er voorheen geen infrastructuur, dus is een stijging in het aantal fietsers procentueel niet te meten. De gemeente is echter van plan tweejaarlijks tellingen uit te voeren. In 2019-2020 werden zo gemiddeld 626 fietsers per dag gemeten, met 1285 op de drukste dag. Een vervolgmeting moet nog gebeuren, maar de cijfers zijn veelbelovend gezien ze dateren van vóór de fietsboost sinds de coronacrisis.

En wat met de dieren? Aangezien het een nieuwe maatregel betreft, blijven ook nieuwe inzichten de kop op steken. Zo blijkt het verlichtingsschema met oplichtende lampen, eigenlijk minder wenselijk voor dieren dan een permanente, lagere verlichting. Bovendien ondervindt Beveren hier en daar technische problemen en gaan de lampen sneller stuk bij de sensorgevoelige verlichting. Voorlopig werd niet beslist om dit aan te passen, omdat het systeem nog naar behoren werkt. Wel zullen de gemeente, noch de Provincie een dergelijk systeem implementeren op nieuwe fietstracés.

Betrokken partijen in Pelt

In Pelt werd het initiatief gecoördineerd door de gemeente. Verschillende andere partijen waren ook betrokken: het Departement Mobiliteit en Openbare Werken (MOW), het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB), Fluvius en uiteraard de provincie Limburg. Gezien de maatregel nogal rechtlijnig is, werd geen verdere participatie vooropgesteld.

Investering Pelt: 2018 

• Totale budget Pelt: €176 572
• Financiële partners Pelt:
  • Provincie Limburg: 85% subsidie
  • Gemeente Pelt: 15% (via trekkingsrechten)

Initiatiefnemer Pelt

• Gemeente – dienst Mobiliteit

Contact

Carmen van den Akker

• Deskundige Fietsbeleid
• carmen.vandenakker@gemeentepelt.be

Locatie

F74 Pelt

Betrokken partijen in Beveren

In Beveren werd de maatregel uitgewerkt in samenspraak met drie partijen: Gemeente Beveren, Provincie Oost-Vlaanderen en het Vlaamse Gewest. Fluvius – destijds nog onder de naam Eandis – zorgde voor het ontwerp en de uitvoering.

Investering Beveren: 2018

• Totale budget Beveren: €869 975,88
• Indeling budget:
  • €524 325 gesubsidieerd
  • €129 399 niet gesubsidieerd
  • €65 362,5 onvoorziene kosten
• Financiële partners Beveren:
  • Gesubsidieerd:
    • Vlaams Gewest: 40% (via het Fietsfonds)
    • Provincie Oost-Vlaanderen: 40% (via het Fietsfonds)
    • Gemeente Beveren: 20%
  • Niet gesubsidieerd:
    • Gemeente Beveren: 100%
  • Onvoorzien:
    • Vlaams Gewest: 32%
    • Provincie Oost-Vlaanderen: 32%
    • Gemeente Beveren: 26%

Initiatiefnemers Beveren

• Gemeente – dienst Mobiliteit
• Provincie Oost-Vlaanderen

Contact

Davy De Kerf

• Mobiliteitsambtenaar

Davy De Grauwe

• Fietsmanager Provincie Oost-Vlaanderen
• davy.de.grauwe@oost-vlaanderen.be

Locatie

F4 Beveren