Cahier nr.6: Beloonsystemen om meer mensen op de fiets te krijgen


Fietsers dragen bij aan propere lucht en minder files. Fietsen maakt ook gezonder. Volgens wetenschappers zou een fietser de maatschappij jaarlijks meer dan 400 euro opbrengen. Inwoners massaal op de fiets krijgen, is dus de boodschap. Kunnen beloonsystemen voor fietsers daarbij helpen? In opdracht van Fietsberaad Vlaanderen zocht Mobiel 21 dat uit.

Competenties, drijfveren en context

Voor elke campagne die tot fietsen wil aanzetten, is een goed inzicht in gedragsdeterminanten noodzakelijk. Mobiel 21 neemt het Gedragswiel van het Vlaams Instituut Gezond Leven daarbij als uitgangspunt. Vervolgens komt het erop aan de doelgroep en de gedragsveranderingsstrategie van de campagne te bepalen. In die strategie kunnen beloonsystemen een belangrijke techniek zijn om gedrag te veranderen. Het cahier schetst de randvoorwaarden voor een succesvolle belooncampagne. Vooral de context is in deze belangrijk. De doelgroep moet de fysieke omgeving voldoende veilig vinden om te fietsen, anders haalt een belooncampagne niets uit. Hetzelfde gaat op als de socio-culturele context zeer sterk pro-auto is of als de economische context autogebruik veel sterker beloont dan fietsgebruik.

Tips voor belooncampagnes

Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat belonen helpt bij het stimuleren van gezondheidsgedrag, duurzaam, pro-sociaal en verkeersveilig gedrag. Het wetenschappelijk onderzoek naar beloonsystemen voor fietsers is evenwel zeer beperkt. Dat neemt niet weg dat enkele meer algemene tips ook bij belooncampagnes voor fietsen gelden. Een: kies voor een onmiddellijke beloning, niet voor een uitgestelde. Dat geldt voor fietsbeloningen des te meer omdat de voordelen van fietsen vooral op middellange termijn spelen (gezondheid, milieuwinst) terwijl autorijden onmiddellijk voordelen oplevert. Is onmiddellijk belonen niet mogelijk, dan zijn puntensystemen en spaarkaarten een vorm van quasi-onmiddellijke beloning.  Tweede tip: kies voor een voldoende grote beloning om te wegen op het gedrag van de doelgroep. Drie: gebruik groepsgerichte beloningen en zorg ervoor dat individuele inspanningen zichtbaar zijn.

Impact van belooncampagnes

In een goede belooncampagne wordt gemonitord en indien nodig bijgestuurd. En er wordt op voorhand een evaluatieplan gemaakt om de impact van de campagne te meten. Om gefundeerde uitspraken te kunnen doen over de impact is het uiteraard nodig op verschillende momenten te meten – voor, tijdens en na de campagne -, en telkens aan dezelfde mensen dezelfde vragen voor te leggen. Uit de analyse van enkele bekende Belgische fietscampagnes met beloonsystemen blijkt dat vaak enkel het bereik van de campagne wordt gemeten (hoeveel mensen namen deel, hoeveel fietsritten of fietskilometers werden afgelegd) en niet de gedragsverandering. Een uitzondering zijn de campagnes voor het woon-schoolverkeer. Voor het grootste beloonsysteem, de fietsvergoeding voor het woon-werkverkeer, zijn er te weinig gegevens om uit te maken of ze het fietsgedrag beïnvloedt. Wie meer wil weten over enkele bekende Belgische fietscampagnes, hun beloonsystemen en hun impact kan het cahier ‘beloonsystemen’ hier raadplegen.

Dit cahier kwam tot stand in samenwerking met Mobiel 21 vzw.

Dit vind je zeker ook interessant

Cahier

Cahier nr.7: Fietslogistiek

Cahier

Addendum Cahier nr. 5: Hoe auto- en fietsparkeerstandaarden kunnen bijdragen tot toekomstgericht mobiliteitsbeleid

Nieuws

Tweede Fietsparkeercongres 2019: conclusies en tips