Vergevingsgezinde wegen voor voetgangers en fietser: een nieuw vademecum
Voetgangers en fietsers zijn kwetsbare weggebruikers en ze kunnen fouten maken of in de problemen geraken. Een vergevingsgezind ontwerp biedt tijd en ruimte om de koers te corrigeren, veilig tot stilstand te komen en de gevolgen van een eventueel ongeval te minimaliseren. Het Agentschap Wegen en Verkeer stelde samen met een uitgebreide werkgroep het ‘Vademecum Vergevingsgezinde Wegen (VVW) deel kwetsbare weggebruikers’ op. Dit vademecum geeft praktische richtlijnen als aanvulling op de standaard ontwerprichtlijnen in diverse vademecums.
Projectomschrijving
Het doel van de Vlaamse overheid is om voetgangers en fietsers vergevingsgezinde infrastructuur te bieden, net zoals dat al jaren gedaan wordt voor gemotoriseerd verkeer. Er was al een handboek voor de vergevingsgezindheid van infrastructuur voor autoverkeer. Met de update in 2019 werd besloten om een specifiek handboek voor voetgangers en fietsers te maken: het ‘Vademecum Vergevingsgezinde Wegen (VVW): deel kwetsbare weggebruikers’.
Een vergevingsgezinde infrastructuur houdt er rekening mee dat weggebruikers een fout kunnen maken of uit koers kunnen geraken. Een vergevingsgezind ontwerp biedt voetgangers en fietser de mogelijkheid om de koers te corrigeren of veilig tot stilstand te komen, en minimaliseert de gevolgen van een eventuele val of botsing met een object.
Het vademecum is opgebouwd rond vier stappen
- Stap 1: Vermijd fouten en ongevallen door een veilig ontwerp. Een veilig, toegankelijk en zelfverklarend ontwerp is het uitgangspunt voor het ontwerp. De breedte, materialisatie en details moeten in overeenstemming zijn met het verwachte of gewenste gebruik.
- Stap 2: Controleer of een vergevingsgezinde zone nodig is. De vergevingsgezinde zone bestaat uit a) een redresseerzone en b) een stop- en valzone indien nodig. De toepassing is afhankelijk van de situatie.
- Stap 3: Optimaliseer de vergevingsgezinde zone. De vergevingsgezinde zone is geen apart zichtbare zone, maar onderdeel van andere elementen langs een voetgangers- of fietsvoorziening zoals watergreppels, trottoirbanden, tussenruimtes of bermen. Het vademecum geeft concrete richtlijnen voor het optimaliseren van a) aansluitingen, b) oppervlak, c) obstakels en d) onderhoud. Vaak gaat het om details, maar details maken een groot verschil bij het redresseren en de gevolgen van een eventuele fout.
- Stap 4: Voorzie bescherming. Als het niet mogelijk is om de vergevingsgezindheid voldoende te waarborgen door de vergevingsgezinde zone, dan is bescherming zoals een leuning of hek aangewezen. Ook deze bescherming mag niet leiden tot onnodige kwetsuren.
Er zijn fiches opgenomen voor 11 veelvoorkomende kritische situaties die vaak problematisch zijn voor voetgangers en/of fietsers. Elk fiche geeft een overzicht van extra aandachtspunten voor een veilig ontwerp en vergevingsgezindheid en toont een voorbeeldsituatie.
Betrokken partijen
Vergevingsgezindheid voor voetgangers en fietsers is een nieuw onderwerp. De kennis is sterk in ontwikkeling. In verschillende landen wordt interessant onderzoek gedaan, worden testprojecten uitgevoerd en zijn voorstellen geformuleerd voor deelaspecten. Maar er was nog geen compleet uitgewerkte richtlijn voor voetgangers en fietser die als voorbeeld kon dienen, ook niet in het buitenland. Voor het ontwikkelen van de richtlijnen is daarom zo veel mogelijk actuele en relevante informatie verzameld als inspiratie en onderbouwing voor de methodiek. TRIDÉE en SUUNTA hebben het proces inhoudelijk begeleid, de richtlijnen opgesteld en de publicatie opgemaakt.
Om toepassing in Vlaanderen te waarborgen is nauw samengewerkt met een werkgroep bestaande uit wegbeheerders, belangenbehartigers en kennisinstituten: het Agentschap Wegen en Verkeer, het departement Mobiliteit en Openbare Werken, de Vlaamse Waterweg, Fietsberaad Vlaanderen, het Vlaams expertisecentrum toegankelijkheid en Universal Design, de Vereniging van de Vlaamse Provincies (VVP), de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG), het Opzoekingscentrum voor de Wegenbouw (OCW), de Fietsersbond, de Voetgangersbeweging en Vias Institute. De werkgroep is actief betrokken gedurende het hele proces en heeft een belangrijke bijdrage geleverd in de discussie en de beslissingen.
Evaluatie
Het Vademecum Vergevingsgezinde Wegen (VVW) deel kwetsbare weggebruikers is een eerste versie die werd uitgegeven door het Agentschap Wegen en Verkeer. Op basis van ervaringen met praktische toepassing in de praktijk zal de methodiek worden aangepast. Daarnaast zullen elementen uit dit vademecum worden opgenomen in de standaard vademecums die relevant zijn voor voetgangers- en fietsinfrastructuur. Dit is een dynamisch proces. De laatste versie is steeds terug te vinden op de website wegenenverkeer.be/ontwerprichtlijnen.
Opmerkingen en vragen kunnen in tussentijd via mail bezorgd worden aan de afdeling Verkeer, Wegsystemen en Telematica van het Agentschap Wegen en Verkeer (verkeer.wegsystemen.telematica@mow.vlaanderen.be).
Periode
2018/2019
Initiatiefnemers
- Agentschap Wegen en Verkeer, Afdeling Verkeer, Wegsystemen en Telematica
Contact
- Kristof Mollu, Agentschap Wegen en Verkeer, Afdeling Verkeer, Wegsystemen en Telematica
- Kristof.mollu@mow.vlaanderen.be