De Eixample, het negentiende-eeuwse stadsdeel van Barcelona, is een strak rasterpatroon van brede straten tussen compacte bouwblokken. Voorheen ging veel verkeer ongehinderd door alle straten zonder onderscheid. Het mobiliteitsplan van 2013 ontwikkelde een sterk nieuw concept: de superilla. Negen blokken worden samengenomen, 4 kruispunten daarbinnen worden geknipt en zo verdwijnt alle doorgaand verkeer op 2 van de 3 straten en wordt het gebundeld op straten die de superilla begrenzen. Zo ontstaat een verkeersluw gebied van 400 bij 400 m, met daarbinnen rustige verblijfsstraten, waar het prettig en veilig fietsen is. Voormalige uitgestrekte verkeerskruispunten worden omgevormd tot pleinen en speelruimten. Een pilootproject is uitgevoerd over twee jaar. Daarna wordt het concept systematisch uitgerold om meer dan 50 superilla’s te creëren met knips op potentieel 120 kruispunten. Zo ontstaan ontvlochten verkeersluwe fiets- en wandelroutes tussen drukke verkeersassen door. Aanvullend zijn ook het busnetwerk en de belevering helemaal herdacht vanuit dit concept. 

Goede ‘Fix the Mix’-praktijk

De meeste eigenschappen van FTM-wijken worden hier toegepast: autoluw, leesbaar fietsbaar, ontmoetingsruimte, nabije voorzieningen en verbindende netwerken. Het bijzondere van dit project is dat het een doordacht en tegelijk helder leesbaar concept is dat stadsbreed kan worden uitgerold als grondslag van de mobiliteitsvisie. Het berust op eenvoudige maar sterke circulatieplanmaatregelen, snel en low-cost uit te voeren met onmiddellijke en grote impact. 

Projectomschrijving

Stad Barcelona denkt al na over het concept van de superilla’s sedert 2002. Na een uitgebreid participatief proces werd het de hoeksteen van de mobiliteitsstrategie 2013-2018.  

Het stadsdeel Eixample bestaat uit vierkante compacte bouwblokken, georganiseerd op een strak rastervormig stratenpatroon. Al deze straten stonden open voor verkeer (deels al eenrichting), zodat verkeer zich diffuus overal kon verspreiden. Voor een Superilla worden 9 blokken samengenomen tot een groter vierkant, samen met 5000 tot 6000 bewoners. Vervolgens wordt er een strakke wegencategorisering doorgevoerd: de assen om de superilla’s heen krijgen een belangrijke verkeersfunctie om doorgaand verkeer en busroutes te bundelen, op de assen door de superilla’s heen hoort nog enkel bestemmingsverkeer. Dit wordt afgedwongen door rechtdoorgaande routes te knippen op de 4 kruispunten binnen de superilla en een circulatieplan in te voeren met korte eenrichtingslussen. Bestemmingsverkeer kan overal nog bij, maar in rechte lijn door de superilla rijden met de auto kan niet meer. De verkeerssnelheid wordt initieel teruggebracht van 50km/h naar 20km/h, en na de heraanleg tot erf (zonder trottoirs) tot 10 km/h. Stappers en fietsers kunnen wel overal door: zij genieten nu van veilige en kindvriendelijke verkeersluwe routes, parallel aan de verkeersassen. 
 
Tegelijk wordt het busnetwerk van 94 radiale lijnen integraal hertekend en geoptimaliseerd tot een rasternetwerk van 28 hoogwaardige en frequente lijnen (5 tot 8-minutenfrequentie), ook gebundeld op de grote assen om de superilla’s heen. Bussen worden dus geweerd uit de verkeersluwe wijken, maar elke plek krijgt wel een bushalte op maximaal 300m en op elke derde straat is een overstap mogelijk. Belevering van de superilla’s zal op termijn gebeuren via distributiepunten aan de rand en elektrische belevering van de last mile. 
 
In december 2016 startte een pilootproject Poblenou. In een eerste fase is met low-cost ingrepen het circulatieplan uitgevoerd: met stadsmeubilair (grote plantenbakken) en slagbomen (om eenrichting af te dwingen) werden fysieke knips gerealiseerd, ondersteund met markeringen en bebording. Grondschildering door wijkkinderen en planten verfraaiden meteen het uitzicht. Vanaf 2017 zijn de geknipte kruispunten heraangelegd met speelruimte en groen, en zijn de straten heraangelegd als erven met groen, zitruimte en kunstwerken. In juni 2017 is een tweede superblock opgestart en vier andere zijn in voorbereiding voor 2019. Ruim 120 kniplocaties zijn al bepaald, waarmee op termijn de stad wordt omgevormd tot een mozaïek van ruim 50 superilla’s.  
 
De bedoeling is om de straatruimte terug te geven aan de bevolking voor spel, sport en culturele activiteiten, kindvriendelijke en veilige stap- en fietsroutes te creëren, en toch volledige autobereikbaarheid te garanderen. Tegelijk worden ook ruime maatschappelijke baten gegenereerd: minder lawaai, versterkt sociaal weefsel, schonere lucht, groter veiligheidsgevoel, en grotere biodiversiteit.

Initiatiefnemer

Ajuntament de Barcelona

Locatie

Barcelona

Betrokken partijen

Het stadsbestuur werkte het concept uit, met participatie in het kader van het mobiliteitsplan 2013-2018. Het pilootproject Poblenou leidde initieel tot polarisering en protest van een aantal bewoners en economische actoren. Commentatoren verklaren dat doordat het project te gehaast, te zeer top-down en met te weinig participatie werd doorgevoerd. Vrij snel werd spontaan een burgercollectief opgericht, Colletivo Superilla Poblenou, dat sindsdien in de hele stad burgers voor het concept wil warm maken. Voor de superilla’s in 2019 is een uitvoerig participatietraject opgezet. 
 
Bron: blog BCNUEJ 6 april 2018 (Barcelona Laboratory for Urban environmental Justice and Sustainability) 

Evaluatie

In het mobiliteitsplan worden volgende stadsbrede impactcijfers vooropgesteld (op basis van modelmatige simulatie):  
– 355 km straten wordt verkeersluw, wat betekent 61% minder straatruimte met verkeersfunctie 
– 94% van de bevolking krijgt schone lucht 
– 74% van de bevolking wordt blootgesteld aan een geluidsniveau van minder dan 65Db 
– 21% minder verkeersdruk, o.m. via modal shift naar stappen, fietsen en openbaar vervoer 
– 40% minder Co2 

Investering

Jaar: 2016 start eerste testlocatie

Raming invoering van 100 superilla’s fase 1 – low-costverkeersmaatregelen: 20M €.