In verschillende Europese landen was het al toegelaten dat fietsers, bij een kruispunt met lichtenregeling, in geval van rood (of oranje) rechtsaf konden slaan zonder te wachten op groen licht. In het kader van  het gewestelijke fietsplan besliste het Brussels Gewest al in 2011 (Wet van 28 december) om die mogelijkheid ook te voorzien in het kader van een proefproject.

Eerder was er al een federaal wetsontwerp ter zake ingediend en aangenomen (Wet van 15 augustus 2012). Die wet laat ook toe, mits een ander verkeersbord, rechtdoor te rijden bij rood licht in bepaalde situaties. Dit had de introductie van de verkeersborden B22 (rechtdoor door rood) en B23 (rechtsaf door rood) als gevolg. Deze borden gaan voor op de lichtenregeling, maar het fietsverkeer moet bij hun manouevre wel voorrang verlenen aan andere verkeersdeelnemers.

Het Brussels Gewest is voorloper in het toepassen van de regeling. In 2012 selecteerde het 11 kruispunten ‘zonder risico’ (bijvoorbeeld met fietspad) en vroeg het BIVV om een proefproject te begeleiden en evalueren op deze kruispunten. Met een positief resultaat: er bleken geen noemenswaardige verkeersveiligheidsproblemen te zijn

Het BIVV raadde wel aan de mogelijkheid niet toe te passen op complexe kruispunten en kruispunten waar grote hoeveelheden voetgangers oversteken. Ook werd geadviseerd het snelheidsregime aan te passen en zo mogelijk in een verkeersscheiding te voorzien (een fietspad bvb.). Na deze evaluatie werden de betrokken kruispunten met de nodige signalisatie uitgerust.

In 2013 werd het aantal kruispunten in Brussel met deze regeling opgedreven naar 75, voorlopig enkel gewestwegen. Vanaf 2016 wordt een verdere uitbreiding voorzien met 300 à 400 kruispunten. Het Brussels Gewest nam deze aanpak intussen als standaard, waarvan de Brusselse gemeenten eventueel gemotiveerd kunnen afwijken.

Verschillende fasen

De invoering van de regeling is in het Brussels Gewest in fasen gebeurd. Er werd gestart met een proefproject bij 11 kruispunten ‘zonder risico’, dat positief werd geëvalueerd door het Belgisch Instituut voor de Verkeersveiligheid (BIVV). Daarop werden die kruispunten uitgerust met de nodige signalisatie, waaronder ook een onderbord dat aangeeft dat de fietser geen voorrang heeft op andere weggebruikers. Op die manier leren weggebruikers de nieuwe signalisatie kennen.

Initiatiefnemers

• Brussels Gewest
• Stad Gent

Contact

Frederic Depoortere

• Brussels Gewest
• 02/204 21 59
• fdepoortere@gob.irisnet.be

Stad Gent

• Mobiliteitsdienst
• mobiliteit@stad.gent

Locatie

Brussel Gewest

Gent

Betrokken partijen

Er werd een communicatiecampagne gevoerd met de toenmalige bevoegde politici (Ministers Grauwels van Openbare Werken en staatssecretaris De Lille van Mobiliteit in de hoofdrol). Er werd een folder verspreid en verschillende betrokken partijen werden geconsulteerd.

Ook in de stad Gent werd de regeling ingevoerd.

Evaluatie

Een eerste evaluatie leert dat de regeling ‘rechts/rechtdoor door rood’ in belangrijke mate bestaand gedrag met de wegcode in overeenstemming brengt. Veel fietsers hadden al de gewoonte om rechts door rood te rijden (op eigen risico). Het evaluatieonderzoek van BIVV stelde een aantal interessante onderzoeksvragen:

• Is de nieuwe maatregel nefast voor de verkeersveiligheid?
• Hoe gedragen de fietsers zich ter hoogte van de driekleurige verkeerslichten?
• Zorgt de maatregel voor meer conflicten tussen de fietsers en de andere weggebruikers
• Verzwakt de maatregel de voorrangssituatie van de voetganger?
• Zijn er door de maatregel minder fietsers die over het trottoir rijden om de verkeerslichten te vermijden?
• Worden andere bestuurders aangezet om eveneens het rode licht te negeren?

Uit de voor- en na-observaties blijkt dat de regeling algemeen kan beschouw worden als ‘veilig’.

• Er zijn geen bijkomende verkeersveiligheidsproblemen
• Fietsers vertragen of stoppen aan het licht; algemeen blijven sensibilisering én handhaving belangrijk
• De mogelijkheid tot het inschatten van plaatselijke verkeerssituatie is van belang voor respecteren van rood licht
• Uitdrukkelijk niet verlenen van voorrang (door het fietsverkeer) aan andere weggebruikers is zeer zeldzaam

Ook de Stad Gent startte in 2013-2014 met een proefproject op 5 kruispunten, dat hetzelfde positieve resultaat had als in Brussel. In Gent wordt in 2015-2016 een uitbreiding met 9 kruispunten gepland. Ook van de situatie in Gent is een evaluatie beschikbaar.

Investering

2011 – 2015

• Aankoop borden: 50 EUR/bord
• Financiële partners: budget van de wegbeheerder:
  • Brussels Gewest voor de borden op gewestwegen
  • Brusselse gemeenten (en
    stad Gent) voor de gemeentewegen.