Samenvatting

De Markt van Gavere heeft een volledige transformatie ondergaan: van een grijs parkeerplein naar een bruisend plein vol leven en biodiversiteit. De Markt is heringericht met een duidelijke ambitie: klimaatbestendigheid. Gavere bewijst dat een aftands dorpsplein met voornamelijk parkeergelegenheid getransformeerd kan worden en de gemeente een andere dimensie kan geven. Het is een voorbeeld voor andere lokale besturen die een uitdagend evenwicht moeten zien te vinden tussen parkeergelegenheid, vergroening en belevingsfuncties.

Projectbeschrijving

Het marktplein van Gavere bestond uit leegstaande handelspanden en woningen, weinig ruimte voor ontmoeting, weinig groenelementen en een slechte staat van de verharding. Een volledige herinrichting van de Markt drong zich dan ook op. Het lokaal bestuur Gavere stelde een ontwerpteam aan om het plein een nieuw elan te geven. Dit project vormt een belangrijke schakel in een reeks groene projecten in de kern. De Markt fungeert hierin als verbindende factor die inspeelt op klimaatadaptatie en het verkoelen van het centrum.

Klimaatambitie als motor

De aanleiding voor de heraanleg was de ondertekening van het Burgemeestersconvenant in 2019. Met die ondertekening engageerde Gavere zich om klimaatmaatregelen te integreren in het beleid. Aansluitend werd ook een klimaatplan opgemaakt.

De eerste conceptvoorstellen dateren al van 2018, toen er nog geen sprake was van klimaatadaptatie in het ontwerp. Een jaar later gooide Gavere het roer om en besloot het lokaal bestuur om het initiële concept klimaatrobuuster te maken. Deze beslissing betekende een koerswijziging van 180 graden en bracht ingrijpende keuzes met zich mee. Zo werden 100 parkeerplaatsen geschrapt op de Oude Markt en werd een blauwe zone ingevoerd. Zoals elders in Vlaanderen stuitte ook deze keuze in Gavere op verzet van buurtbewoners en handelaars.

Ontwerpprincipes en beleving

De belangrijkste ontwerpprincipes waren parkeergelegenheid, vergroening van de Markt en beleving. Het plein moet daarnaast ook ruimte bieden voor verschillende functies, zoals de wekelijkse markt en evenementen, terrassen voor horecazaken, speelplekken en laad- en loszones. Het plein wordt niet langer opgedeeld naargelang de functie, maar is nu verweven met de omgeving. Daardoor krijgt het een multifunctioneel karakter. Groen en open ruimte trekken niet alleen mensen aan, maar geven letterlijk zuurstof aan de buurt. Verschillende zitbanken nodigen inwoners uit om elkaar te ontmoeten, bezoekers en toeristen kunnen even verpozen, en verenigingen hebben een plek om mensen samen te brengen.

Nieuwe mobiliteitsvisie

Ook op het vlak van mobiliteit kende het project een ware metamorfose. De Markt was voorheen een langgerekt parkeerplein dat hoofdzakelijk gedomineerd werd door koning auto. De beschikbare ruimte was ingericht voor een maximaal aantal parkeerplaatsen. In het nieuwe ontwerp werden 100 parkeerplaatsen geschrapt en werd een blauwe parkeerzone ingevoerd. Wagens kunnen nu langs of ‘gestoken’ parkeren op het plein — een verbetering voor de veiligheid tijdens het wegrijden. Het parkeerbeleid werd herzien, omdat de impact op de omliggende buurt voelbaar was. Daarnaast is een alternatieve parking voorzien op 200 meter wandelafstand. Door het schrappen van parkeerplaatsen kwam ruimte vrij voor groen en ruime terrassen met fietsenstallingen bij elke handelszaak. Fietsers kunnen vlak bij de ingang veilig parkeren aan fietsbeugels. De zone is ingericht als woonerf, aangezien de gemeente dit deel van Gavere als een echte belevingszone beschouwt.

Klimaatrobuust ontwerp

In het ontwerp werd maximaal rekening gehouden met klimaatrisico’s zoals wateroverlast, droogte, hittebestendigheid, biodiversiteit en CO²-reductie. Op de Markt werd zo’n 1.400 m² groenzone aangelegd, goed voor een buffercapaciteit van circa 310 m³ water. Een eenvoudige aanleg met grote plantbakken laat toe dat het onderhoud efficiënt kan worden uitgevoerd. Hemelwater wordt opgevangen via natuurlijke buffering. De beschermde historische fontein en waterpartij worden gevoed met bronwater uit de Sint-Armandusbron, op een steenworp van de Oude Markt. Het overtollige water dat daarbij wegvloeit, wordt opnieuw gecapteerd om de fontein en waterpartij van water te voorzien.

Betrokken partijen

Al van bij de prille start werden inwoners en ondernemers betrokken bij de opmaak van de conceptvoorstellen voor de Markt. In 2017 werd het participatietraject opgestart. In verschillende ontwerpateliers werd intensief samengewerkt met de burgers aan een nieuw ontwerp, dat vervolgens werd voorgesteld op een infoavond. Daaruit vloeiden nog drie ontwerpen voort, die werden voorgesteld tijdens een infomoment voor het grote publiek. Achteraf bleek uit een algemene burgerbevraging dat ongeveer 80% van de Gaverlingen voor een groenere heraanleg en een reductie van het aantal parkeerplaatsen was. Dit bewijst dat het betrekken van de burger vanaf het begin van het project loont.

Evaluatie

De oplossingen die vandaag beschikbaar zijn op het vlak van aanleg in symbiose met klimaatbestendigheid, waren bij de start van het project nog niet ontwikkeld. Met dit project heeft de gemeente Gavere dus gepionierd, en dat werd beloond. Het herinrichtingsproject in Gavere won bij de Publica Awards 2023 de allround Publieksprijs en de bronzen medaille in de categorie Urban Development, Infrastructure & Mobility. Lokale besturen hoeven niet terug te deinzen voor ambitieuze en klimaatrobuuste projecten. Overtuigen en draagvlak creëren bij de bevolking zijn cruciale aspecten om hierin te slagen. Bij projecten van deze omvang, waarbij de lat erg hoog ligt, is het steeds een kwestie van keuzes maken en compromissen sluiten. De Markt van Gavere toont aan dat dit ook in de praktijk mogelijk is.

Investering

2018– 2025

Uitvoeringsperiode: november 2021 – juni 2023

• Financiële partners:
  • Gavere
  • Farys
  • VMM subsidies
• Indeling budget (uivoering):
  • Farys: € 1.414.086,21 voor riolering en deel wegenis boven de riolering
  • Gemeente Gavere: € 1.731.315,84 (incl. BTW) voor wegenis, groen en aanhorigheden

Initiatiefnemers

• Lokaal bestuur Gavere, Afdeling Grondgebied, dienst infrastructuur
• Farys
• Sweco

Contact

Mieke Dries

• Gemeente Gavere, dienst infrastructuur
• 09/389.29.60
• infrastructuur@gavere.be

Locatie

Gavere