Verkeerslichten vormen specifieke aandachtspunten op fietsroutes. De werking en afstelling beïnvloedt sterk de veiligheid en het comfort van het fietsverkeer. Het zijn plaatsen die extra aandacht verdienen om conflicten met het gemotoriseerd verkeer te vermijden of te beperken. De infrastructuur en afstelling van de verkeerslichten heeft ook effect op de doorstroming van de verkeersstromen. In het faciliteren en stimuleren van het fietsverkeer spelen verkeerslichten dus een belangrijke rol.

Wachttijden en conflictvrije regelingen

Wegbeheerders vinden in het rapport informatie over de verschillende mogelijkheden, voordelen en valkuilen. Het fietsverkeer verwacht aan verkeerslichten terecht meer veiligheid en comfort.

De belangrijkste knelpunten worden in het rapport geïnventariseerd. Vanuit die vaststellingen worden concrete oplossingen voorgesteld. We beschrijven bijvoorbeeld een kader voor wachttijden dat rekening houdt met de ligging van de fietsroute (binnen of buiten bebouwde kom) en de spitsperioden. De aanpassing van maximale wachttijden zijn een manier om de fietsreistijden concurrentieel te maken t.o.v. andere vervoersmiddelen. Deze wachttijden hebben een grote impact op de reistijd, zeker op korte trajecten of op trajecten met veel verkeerslichten.

Het onderzoeksrapport geeft ook aan dat conflictvrije regelingen (van belang voor de veiligheid van het fietsverkeer) kunnen samengaan met een vlotte doorstroming van het gemotoriseerd verkeer, maar vragen ook om meer ruimte. Een aangepaste regeling kan extra fietsverkeer aanzuigen door de verbeterde veiligheid én aangepaste wachttijden. Daarentegen kan het invoeren van conflictvrije regeling op compacte (stedelijke) kruispunten met haast geen zwaar verkeer en beperkte intensiteiten gemotoriseerd verkeer eerder complex zijn met relatief beperkte voordelen. De doorstroming – ook die van het fietsverkeer – wint er op die plaatsen niet altijd bij. Het maken van de nodige keuzes en afwegingen is dus noodzakelijk. Het onderzoeksrapport geeft heel wat verschillende mogelijkheden aan. Voor het onderzoek werd ook een benchmark gedaan met de situatie in Nederland (studiebezoek aan Den Haag en Leidschendam-Voorburg).

Alle resultaten staan samengevat in dit onderzoeksrapport. Daarnaast hebben we ook regelfiches opgesteld die een overzicht geven van de verschillende maatregelen waarmee je als wegbeheerder aan de slag kunt. Toepassingen uit binnen- en buitenland staan verzameld in de goede praktijken. Met deze studie willen we de kennis rond fietsen aan verkeerslichten bundelen en verspreiden. Die kan gebruikt worden om de verkeersveiligheid en het comfort van het fietsverkeer te verhogen. De resultaten helpen ook om een gezamenlijke basis te vinden waarin de betrokken partijen in overleg tot oplossingen kunnen komen.

Concrete aanbevelingen

Op het terrein nog een belangrijke kwaliteitsslag gemaakt worden in de wijze waarop het fietsverkeer aandacht krijgt in de uitwerking van lichtenregelingen.

Concreet bevelen we aan dat:

1. wegbeheerders meer inzetten op de automatische detectie van het fietsverkeer, waardoor het comfort op de fietsinfrastructuur aan kruispunten kan toenemen, verkeerslichten beter kunnen inspelen op de intensiteiten van de verschillende verkeersstromen en ook de doorstroming kan verbeteren. Het kan een bijdrage leveren aan het bereiken van de beoogde modal shift.
2. het fietsverkeer meer ruimte nodig heeft aan kruispunten met verkeerslichten, zowel in de aangelegde infrastructuur als in de beschikbare tijd binnen de lichtenregeling. Door in te zetten op aanvaardbare wachttijden voor fietsers – in combinatie met automatische detectie – kunnen wegbeheerders een antwoord bieden op de vraag naar meer veiligheid en doorstroming van het fietsverkeer aan verkeerslichtgeregelde kruispunten.

Die aanbevelingen grijpen uiteraard in in de werkwijze en protocols die wegbeheerders vandaag hanteren en budgetten die zij daarvoor vandaag ter beschikking hebben. Het gericht investeren in de modernisering en het fietsvriendelijker maken van verkeerslichtenregelingen kan een nieuwe, bijkomende stap zijn in de ontwikkeling van Vlaanderen als echte fietsregio.

Het volledige onderzoeksrapport, de regelfiches en goede praktijken zijn hieronder beschikbaar.

De voorgestelde normen voor wachttijden zijn ook opgenomen in een Fietsmaat.