Kortrijk kreeg voor de eerst keer de titel “fietsstad”. En terecht, want de fiets komt er duidelijk op de eerste plaats. De voorbeeldrol van het bestuur is indrukwekkend. De sterke, coherente visie kwam op zeer participatieve wijze tot stand. De vele projecten kaderen steeds in deze visie en staan nooit op zichzelf. Een project loopt zelfs vertraging op omdat de stad geen toegeving wil doen op fiets-kwaliteit.

Kortrijk kiest voor een gezonde leefomgeving met meer ruimte voor voetgangers en fietsers én minder verkeersslachtoffers. Daarbij blijft participatie troef. In september 2018 werd met nadrukkelijke inbreng van de fietsers en bewoners het netwerk Toekomstvisie Fietsnetwerk Kortrijk gelanceerd. Het resultaat is een hiërarchisch netwerk en een uitwerking van 16 voorkeursroutes, inclusief indicatieve dwarsprofielen, potentieel, kosten en realiseerbaarheid. Voor al deze ingrepen voorziet de stad een stevig budget. Daarbovenop ging Kortrijk over het muurtje gluren in Gent. Het introduceerde het concept van de fietsambassade: een horizontale structuur in de stadsorganisatie die alles wat met fietsen over de gehele stadswerking aan elkaar linkt.

Pionierswerk

De stad Kortrijk is de pionier van de fietszone. Zij hebben de durf getoond om als eerste een uitgebreide zone van het centrum als fietszone in te kleuren. En dat merk je. Doorheen heel het centrum nodigen fietssymbolen de fietser uit om in het midden van de rijbaan te fietsen. De poorten tot de fietszone worden goed gevisualiseerd en de handhaving is op orde door een goede afstemming met de politie. De fietszones werden ondertussen ook ingevoerd in twee deelkernen.

Met de vernieuwing van de Leieboorden in 2019 sleepte de stad de prijs publieke ruimte in de wacht. Deze kwalitatieve openbare ruimte gaat gepaard met een ruime autoluwe zone en een aangename fietsomgeving. Bijkomende knips voor autoverkeer ondersteunen het autoluwe karakter van het Kortrijkse centrum.

Kortrijk plaatst de knips voor autoverkeer op basis van het fietsnetwerk. Dat zorgt voor veel enthousiaste fietsers. De fietsroute naar Bellegem werd geknipt voor autoverkeer. Ook de parallelstraten kregen in het plan aandacht. Ze werden ingericht als zone 30. In het kader van Toekomstvisie Fietsnetwerk Kortrijk worden nog heel wat nieuwe doorsteken aangelegd.

Uitgevoerde werken die uiteindelijk minder fietsvriendelijk blijken worden meteen aangepakt. Bij de nieuwe aanleg van een tweesporenpad bijvoorbeeld werden kiezels gebruikt als tussenliggende materiaal. De opdracht voor vervanging door een ander materiaal werd ondertussen in gang gezet.

Comfortabel fietsen

Kortrijk schilderde een aantal fietspaden op de rijbaan. Dit zorgt niet alleen voor een comfortabele ondergrond voor fietsers. De versmalling van de rijbaan doet de snelheid van het gemotoriseerd verkeer afremmen. In het kader van de stationswerken werden er in meerdere straten parkeerstroken opgeheven voor comfortabele asfaltfietspaden. Dertig is de snelheidsnorm op deze wegen. Het is de drukte die fietspaden verantwoord.

Naast geschilderde fietspaden, werden ook effectief nieuwe fietspaden aangelegd. In Kortrijk ziet het laatste nieuwe fietspad er goed uit met deftige aansluitingen. Op een belangrijke invalsas zien we bredere fietssuggestiestroken in afwachting van de uitgewerkte toekomstvisie voor een HOV-as. Het jaagpad Trakelweg werd voorzien van nieuwe ledverlichting.

Onder de spoorweg werd er een nieuwe voetgangerstunnel gerealiseerd tussen de nieuwe stadsontwikkelingen. Aan één kant was er echter een trap voorzien, wat het fietscomfort niet ten goede kwam. Als milderende maatregel werden fietsgoten aangebracht. Naar boven helpt een lopende band de fiets omhoog, naar beneden houden borstels de fiets tegen.

Fietsparkeren

In Kortrijk houdt men in GIS een overzicht bij van het fietsparkeerplan. Alle fietsenstallingen zijn uitgerust met de gewenste fietsnietjes. In de stad werden enkele buurtfietsstallingen gerealiseerd. De omgevingsvergunningen worden geadviseerd door de fietsambtenaar.

Kortrijk is bezig met een autoluwer centrum. De stad verhoogde de tarieven voor het autoparkeren. De Stad Kortrijk transformeert het autoparkeren in het centrum naar ondergronds en randparkeren. De stad is op zoek naar bovengrondse stallingsruimte in het centrum, die ze wenst uit te bouwen tot een volledige servicestalling met de naam Fietscrèche.

De centrale Schouwburgparking is enkel nog toegankelijk voor abonnementhouders en bewoners om parkeerzoekverkeer te vermijden. Dat past weer in de visie van een autoluwe binnenstad. Aan het Stationsplein werd de autoparking vervangen door een fietsenstalling. De nieuwe stationsparking die wordt gebouwd krijgt straks een bouwlaag minder ten voordele van een full service fietsenstalling.

Een duidelijke fietscultuur

De invoering van de fietszone greep het bestuur aan om een uitgebreide hoffelijkheidscampagne te voeren, gericht op alle weggebruikers. Handhaving wordt gekoppeld aan het uitdelen van fietslichtjes. Elke campagnes wordt gekaderd binnen het sterk merk Kortrijk Fietst.

Het beleid kijkt ook in eigen boezem. De vloot elektrische dienstfietsen werd uitgebreid, een groepsaankoop van elektrische fietsen voor het stadspersoneel werd opgezet, een bedrijfsvervoerplan werd opgemaakt en het gratis autoparkeren voor stadspersoneel werd afgeschaft. De autoparking werd omgetoverd tot een fietsenstalling met omkleedruimtes, douches en droogruimtes.
Het is nogmaals overduidelijk: de stad toont zichtbaar haar ambitie om toonaangevend te zijn op het vlak van fietsbeleid.

In Kortrijk zijn de routekaarten gericht op de scholen. De COVID-19-crisis werd positief aangegrepen om de recreatieve fietsroutes opnieuw in de kijker te plaatsen en te updaten. DE stad leerde ook veel van het gebruik van deelfietsen. Aanvankleijk combineerde het twee systemen: Blue-bike en een freefloating fietsdeelsysteem. De stad opteert er nu voor om Blue-bike te houden, maar daarnaast over te schakelen naar een fietsdeelsysteem met hubs. Dit om te vermijden dat fietsen persoonlijk worden toegeëigend door deze op de eigen oprit of tuin te plaatsen.

Andere opmerkelijke initiatieven zijn het kinderdeelfietsensysteem ’Tvelootje en de fietstoelage bij het inleveren van je nummerplaat. Er is ook een fietspakjesdienst in het vooruitzicht. Op een algemeen nummer kunnen alle inwoners hun bekommernissen kwijt. De stad gaat nu alle fietsdiensten bundelen onder de fietsambassade. Alle vragen en ideeën kunnen dan daar verzameld worden. Fietspunten, fietspompen en oplaadpunten voor elektrische fietsen maken het dienstenplaatje op het terrein compleet.

Fietsgebruik

De eigen fietstelpaal in het centrum registreerde een stijging van het aantal fietsers met 85% op 4 jaar tijd. De stad deelt ook de gedaalde cijfers van het autogebruik naar het station mee. Hier trad een meetbare verschuiving op naar de fiets. In het centrum is het dalend autogebruik en het stijgend fietsgebruik ook merkbaar. In het kader van de opmaak van de Toekomstvisie Fietsnetwerk Kortrijk werden de beschikbare tellingen uitgebreid met een telcampagne op meer dan 50 locaties. Ter evaluatie zal deze na de COVID-19-crisis herhaald worden. In een wijk test de stad Telraam uit.

Bij de bevraging door de Fietsersbond in het kader van de nominatie voor de fietsstad eindigde Kortrijk eerste met een gemiddelde score van 3,7.

De stad Kortrijk wil bewoners niet voor de borst stoten, maar bouwt wel stelselmatig op en weet opportuniteiten te benutten. Niet alle maatregelen kunnen meteen rekenen op een groot draagvlak, maar dan wil de stad net daar aan werken in plaats van het project af te blazen. Alles gebeurt steeds met een duidelijke toekomstvisie voor ogen. De samenwerking met alle partijen is zeer vlot. Deze stad vertrekt vanuit de fiets en vervangt de wens voor een autosnelweg door de wens voor een fietssnelweg. Kortrijk is een voorbeeld voor alle andere steden op het vlak van een integrale fietsvisie en -beleid.

Dit artikel is geschreven op basis van het juryrapport van MINT nv.