Het Nederlandse instituut voor Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV) onderzocht de interactie tussen zelfrijdende voertuigen en fietsers/voetgangers. Op dit moment is hierover nog maar weinig bekend. Het onderzoek betreft een grote literatuurstudie en enkele empirische onderzoeken in samenwerking met de Technische Universiteit van Delft.
Onderzoeken rond interactie met zelfrijdende voertuigen beperkt
Bij het ontwikkelen van zelfrijdende voertuigen wordt veel aandacht besteed aan het detecteren en herkennen van fietsers en voetgangers, maar er is nog nauwelijks gekeken naar hoe de fietser en voetganger zelf reageren op zelfrijdende voertuigen. Fietsers en voetgangers zijn niet geautomatiseerd en dus minder voorspelbaar. Daardoor is het moeilijk om de algoritmes van de zelfrijdende wagens hierop af te stellen. En dat roept veel vragen op, waaronder: zullen voetgangers en fietsers er altijd vanuit gaan dat ze voorrang krijgen als het om een zelfrijdende auto gaat?
Literatuur geeft geen uitsluitsel
Vanuit de theorie wordt het uiteindelijke gedrag bij interacties tussen verkeersdeelnemers bepaald door vier aspecten:
De regelgeving bepaalt hoe, waar, wanneer en onder welke voorwaarden zelfrijdende voertuigen de weg op mogen. Wie is aansprakelijk en wat zijn de risico’s? Hier is nog maar weinig duidelijkheid over, vermoed wordt dat op basis van deze nieuwe regelgeving de nieuwe verkeerswetgeving als geheel zal moeten herzien worden.
De informele gedragsregels worden gebaseerd op verwachtingen en vertrouwen. Vermits er nog geen ervaringen zijn met zelfrijdende auto’s, weten fietsers en voetgangers ook niet wat ze kunnen verwachten. Vroegere studies geven geen uitsluitsel over het vertrouwens-aspect: fietsers en voetgangers voelen zich zowel veiliger als onveiliger bij zelfrijdende auto’s.
De communicatie tussen verkeersdeelnemers is moeilijk wanneer er geen echte bestuurder is. Hoe kunnen zelfrijdende auto’s en fietsers communiceren wanneer oogcontact geen optie is? Onderzoek laat zien dat fietsers en voetgangers het aangenaam vinden wanneer een zelfrijdende auto zijn intenties duidelijk maakt via visuele of auditieve signalen.
Gedragsadaptatie is het fenomeen dat mensen zich anders gaan gedragen als ze menen dat een situatie veranderd is. Mochten fietsers en voetgangers bijvoorbeeld merken dat zelfrijdende voertuigen altijd tijdig remmen en hen altijd voor laten gaan, dan gaan ze zich mogelijk veiliger voelen en meer risico’s nemen. En andersom. Vermits er nog maar amper zelfrijdende voertuigen op de weg zijn, is het erg moeilijk om te bepalen in welke mate gedragsadaptatie in de praktijk zal gaan optreden.
Resultaten uit SWOV-experimenten
Via een ‘Wizard of Oz’-experiment testten de onderzoekers de reactie van voetgangers. De resultaten lieten geen verschil zien tussen de oversteekbeslissingen bij een gewone auto en bij een zelfrijdende auto. Het maakte ook geen verschil op welke manier de zelfrijdende auto herkenbaar was gemaakt. Wel gaven de deelnemers aan zich minder veilig te voelen tegenover een zelfrijdende auto in vergelijking met een gewone auto.
Ook fietsers werden getest, over het algemeen hadden zij een tamelijk voorzichtige houding tegenover zelfrijdende auto’s. Fietsers verwachtten niet dat zelfrijdende auto’s hen beter opmerken of vaker stoppen dan traditionele auto’s.
De resultaten van een eenzelfde soort onderzoek op grotere schaal, worden verwacht in de loop van 2018.
Conclusie
Er blijkt meer en meer interesse vanuit de onderzoekswereld voor de positie van fietsers en voetgangers in een toekomstig (deels) geautomatiseerd verkeerssysteem. Steeds vaker wordt het perspectief van fietsers en voetgangers als uitgangspunt genomen, vooral omdat deze verkeersdeelnemers zich flexibel en vaak onvoorspelbaar gedragen en dat hun huidige gedrag geen goede voorspeller is van hun gedrag in een verkeerssysteem met zelfrijdende voertuigen. EÈn van de verder te onderzoeken zaken zijn de psychologische processen die de beslissingen van voetgangers en fietsers sturen bij interacties met zelfrijdende voertuigen.
Het volledige onderzoek met alle vooropgestelde toekomstige onderzoeksvragen kan je hier bekijken.
